1900 636348

Các rủi ro trong vận tải biển và tổn thất trong vận chuyển hàng biển

Vận chuyển hàng hóa đường biển là một trong những hình thức vận chuyển hàng hóa phổ biến nhất trên thế giới. Tuy nhiên, bên cạnh những lợi thế về chi phí, vận tải đường biển cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Từ thiên tai, tai nạn hàng hải cho đến các yếu tố chính trị, hàng hóa luôn đối mặt với nguy cơ bị hư hỏng, mất mát hoặc chậm trễ.

Bài viết này của Mison Trans sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về các rủi ro trong vận tải đường biển và phân loại tổn thất trong bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu.

Các rủi ro rủi ro trong vận tải biển

Các rủi ro rủi ro trong vận tải biển

Rủi ro hàng hải là những rủi ro do thiên tai, tai nạn bất ngờ trên biển gây ra làm hư hỏng hàng hóa và phương tiện chuyên chở.

Có hai cách phân loại rủi ro trong vận chuyển hàng biển phổ biến.

1. Phân loại dựa trên nguồn gốc sinh ra rủi ro

Nếu căn cứ vào nguồn gốc sinh ra rủi ro, rủi ro trong vận chuyển hàng biển có thể phân thành các loại sau: 

  • Rủi ro thiên tai: Bao gồm các hiện tượng tự nhiên như bão, sóng lớn, động đất, lốc xoáy, sét đánh và các thảm họa tự nhiên khác mà con người không thể kiểm soát.
  • Rủi ro do tai họa hàng hải: Đây là các rủi ro liên quan trực tiếp đến hoạt động của tàu trên biển, như cháy nổ, chìm đắm, mắc cạn, đâm va (hai tàu va chạm hoặc tàu va phải vật thể khác). Những sự việc này được xem là các rủi ro chính.
  • Rủi ro từ tai nạn bất ngờ khác: Là những thiệt hại không phải do thiên tai hay tai họa hàng hải, có thể xảy ra trong quá trình vận chuyển, xếp dỡ, lưu kho, như hàng bị hư hỏng, thiếu hụt, hoặc bị mất trộm.
  • Rủi ro do yếu tố chính trị – xã hội: Bao gồm chiến tranh, khủng hoảng xã hội, đình công và các hành động như bắt giữ tàu, hàng hóa. Đây là những rủi ro không thể lường trước.
  • Rủi ro do tính chất hàng hóa: Một số hàng hóa có tính chất dễ hư hỏng hoặc đặc thù dẫn đến rủi ro cao hơn trong quá trình vận chuyển.
  • Rủi ro chậm trễ: Thiệt hại gây ra bởi việc giao hàng không đúng thời hạn, dẫn đến mất giá trị hàng hóa.

2. Phân loại theo trách nhiệm của bảo hiểm

Theo trách nhiệm bảo hiểm hàng hóa xuất nhập khẩu có thể chia ra: Rủi ro thông thường được bảo hiểm, rủi ro phải bảo hiểm riêng và rủi ro không được bảo hiểm.

  • Rủi ro thông thường được bảo hiểm: Là các rủi ro được bảo hiểm một cách bình thường theo các điều kiện bảo hiểm A, B, C. Đây là những rủi ro có tính chất bất ngờ, ngẫu nhiên, xảy ra ngoài ý muốn của người được bảo hiểm như thiên tai, tai họa của biển, tai nạn bất ngờ khác. Bao gồm cả rủi ro phụ và rủi ro chính, với các rủi ro chính thường được bảo hiểm theo tất cả 3 điều kiện A, B, C.

Xem chi tiết ba điều kiện của bảo hiểm hàng hóa

  • Rủi ro phải bảo hiểm riêng: Là những rủi ro muốn được bảo hiểm thì phải thỏa thuận thêm, chứ không được bồi thường theo các điều kiện bảo hiểm gốc A, B, C. Loại rủi ro này bao gồm rủi ro chiến tranh, rủi ro đình công, khủng bố, được bảo hiểm theo các điều kiện bảo hiểm riêng.
  • Rủi ro không được bảo hiểm: Bao gồm những rủi ro mà công ty bảo hiểm không chấp nhận hoặc bồi thường trong mọi trường hợp, như rủi ro chắc chắn xảy ra hoặc hệ quả do bản chất hàng hóa. Những rủi ro này thường khó lường trước và có thể dẫn đến thiệt hại lớn.

Phân loại tổn thất trong bảo hiểm xuất nhập khẩu

Khi vận chuyển hàng hóa bằng đường biển, rủi ro tổn thất là điều không thể tránh khỏi. Để hiểu rõ hơn về quyền lợi và trách nhiệm của các bên liên quan, chúng ta cần phân loại tổn thất thành các nhóm sau:

Căn cứ vào quy mô, mức độ tổn thất 

Phân loại tổn thất trong bảo hiểm xuất nhập khẩu

Tổn thất trong bảo hiểm vận tải có thể được phân loại dựa trên mức độ nghiêm trọng và quy mô thiệt hại thành hai loại chính: Tổn thất toàn bộ và tổn thất bộ phận.

1. Tổn thất toàn bộ

Xảy ra khi hàng hóa bị hư hỏng hoàn toàn, không còn khả năng sử dụng. Có hai dạng tổn thất toàn bộ:

  • Tổn thất toàn bộ thực sự: Xảy ra khi hàng hóa bị hư hại hoàn toàn hoặc người sở hữu hàng hóa mất quyền kiểm soát.

Ví dụ, nếu hàng xảy ra sự cố như cháy, nổ hoặc bị hư hại do ngấm nước, thì đó được coi là tổn thất toàn bộ thực sự. Một tình huống khác là hàng hóa bị mất tích hoặc tàu gặp nạn, khiến hàng không còn tồn tại.

  • Tổn thất toàn bộ ước tính: Xảy ra trong trường hợp chi phí sửa chữa và vận chuyển hàng về cao hơn giá trị hàng hóa.

Chẳng hạn, nếu một con tàu chở gạo từ Việt Nam sang Mỹ gặp sự cố trên đường, khiến gạo bị ẩm và có nguy cơ hư hại, thì đây có thể coi là tổn thất toàn bộ ước tính. Tương tự, khi tàu cần sửa chữa ở một cảng nào đó và chi phí dỡ hàng, lưu kho, cùng với các chi phí khác vượt quá giá trị hàng hóa cũng thuộc dạng này.

Trong trường hợp tổn thất toàn bộ ước tính, người sử dụng bảo hiểm có quyền từ bỏ hàng hóa bằng cách gửi văn bản Tuyên bố từ bỏ cho công ty bảo hiểm. Quyết định từ bỏ chỉ có hiệu lực khi hàng hóa vẫn đang trong quá trình vận chuyển và chưa bị tổn thất thực sự. Khi bên bảo hiểm đồng ý, quyền sở hữu hàng hóa sẽ chuyển sang họ, và người bảo hiểm sẽ nhận đền bù toàn bộ.

2. Tổn thất bộ phận

Là tổn thất xảy ra với một phần hàng hóa trong hợp đồng bảo hiểm.

Ví dụ, nếu trong lô hàng 5 tấn có 1 tấn bị hư hại trong quá trình vận chuyển, đó là tổn thất bộ phận.

Căn cứ vào trách nhiệm và quyền lợi

Phân loại tổn thất trong bảo hiểm xuất nhập khẩu

Phân loại theo trách nhiệm và quyền lợi thành hai loại:

1. Tổn thất riêng

Là thiệt hại xảy ra với từng phần hàng hóa do thiên tai hoặc sự cố bất ngờ. Trong trường hợp này, người sở hữu hàng phải tự chịu trách nhiệm hoặc làm việc với công ty bảo hiểm. 

Ví dụ, nếu hàng hóa bị hư hại do sét đánh, chủ hàng phải tự lo liệu thiệt hại mà không thể yêu cầu bồi thường từ chủ tàu.

2. Tổn thất chung

Là thiệt hại do hành động cố tình để cứu hàng hóa, tàu và cước phí khỏi những tổn thất nặng nề hơn. Tổn thất chung có hai phần:

  • Hy sinh tổn thất chung: Là tổn thất xảy ra để cứu tàu.
  • Chi phí tổn thất chung: Chi phí liên quan đến việc cứu hàng và tàu, như chi phí vào ra cảng lánh nạn, lưu kho tạm thời, và sửa chữa.

Giả sử, khi tàu chở hàng gặp bão, thuyền trưởng phải dỡ một phần hàng để giảm trọng lượng. Những hàng hóa bị dỡ này và chi phí cứu hộ tàu được coi là tổn thất chung. Các chủ hàng sẽ phải chia sẻ chi phí này để bảo vệ tàu và hàng hóa còn lại.

Rủi ro trong vận tải đường biển là một vấn đề mà các doanh nghiệp xuất nhập khẩu cần đặc biệt quan tâm. Bằng việc hiểu rõ các loại rủi ro và các loại tổn thất, doanh nghiệp có thể đưa ra các phương án bảo vệ hàng hóa của mình trong quá trình vận chuyển bằng đường biển một cách tốt nhất.