Vì Sao Doanh Nghiệp Việt Nam Xuất FOB – Nhập CIF? Lý do & Hệ quả

Trong hơn một thập kỷ làm việc trong lĩnh vực xuất nhập khẩu, một hiện tượng lặp đi lặp lại mà gần như bất kỳ ai cũng nhận ra: doanh nghiệp Việt Nam thường xuất FOB và nhập CIF. Đây không phải là sự ngẫu nhiên mà là một “thói quen” đã ăn sâu vào cách làm việc của nhiều doanh nghiệp.

• Khi xuất khẩu, phần lớn doanh nghiệp chọn FOB (Free On Board): chỉ cần giao hàng lên tàu tại cảng đi, phần còn lại người mua tự lo.
• Khi nhập khẩu, họ lại chọn CIF (Cost, Insurance & Freight): người bán lo cước tàu và bảo hiểm, doanh nghiệp Việt chỉ nhận hàng tại cảng đến.

Thoạt nghe có vẻ hợp lý – an toàn, đỡ rủi ro. Nhưng nếu phân tích kỹ, cách làm này khiến doanh nghiệp Việt bị động, mất quyền kiểm soát logistics quốc tế và chịu chi phí cao hơn so với đối tác nước ngoài.

Trong bài viết này, Mison Trans sẽ giúp bạn hiểu rõ:

• Vì sao Việt Nam lại hình thành “thói quen” xuất FOB – nhập CIF?
• FOB và CIF trong Incoterm 2020 có ý nghĩa gì?
• Doanh nghiệp Việt được lợi gì, mất gì khi duy trì cách làm này?
• Và cuối cùng, đâu là chiến lược tối ưu để thoát khỏi vòng luẩn quẩn “thiệt kép”?

Incoterm 2020 – “luật chơi” trong thương mại quốc tế

Trước khi bàn đến FOB và CIF, cần nhắc lại khái niệm Incoterms.

Incoterms (International Commercial Terms) là bộ quy tắc thương mại quốc tế do ICC (Phòng Thương mại Quốc tế) ban hành. Phiên bản mới nhất hiện nay là Incoterm 2020.

Vai trò của Incoterm 2020:

• Phân định rõ trách nhiệm giữa người bán và người mua.
• Xác định ai trả chi phí vận chuyển, bảo hiểm, bốc xếp, thủ tục hải quan.
• Chỉ ra thời điểm chuyển giao rủi ro từ người bán sang người mua.

Nhờ Incoterms, doanh nghiệp tránh được tranh chấp và biết chính xác giới hạn trách nhiệm của mình trong một hợp đồng quốc tế.

Trong số nhiều điều kiện giao hàng (EXW, FCA, DDP, DAP…), FOB và CIF là hai điều kiện được sử dụng nhiều nhất ở Việt Nam.

FOB là gì trong xuất nhập khẩu?

Khái niệm FOB

FOB (Free On Board) – Giao hàng lên tàu:

• Người bán chịu trách nhiệm chi phí và rủi ro cho đến khi hàng hóa được xếp lên tàu tại cảng đi.
• Kể từ thời điểm đó, người mua sẽ chịu mọi chi phí và rủi ro liên quan đến vận tải quốc tế.
• Người mua (importer) sẽ là bên thuê tàu và trả cước quốc tế.

Vì sao doanh nghiệp Việt chọn xuất FOB?

1. Người mua ép buộc: Các tập đoàn, khách hàng nước ngoài thường có hệ thống logistics mạnh, họ yêu cầu xuất FOB để kiểm soát chuỗi cung ứng.
2. Doanh nghiệp Việt muốn “nhẹ gánh”: Xuất FOB đồng nghĩa chỉ cần giao hàng tại cảng, không phải lo lắng về vận tải quốc tế.
3. Thiếu lợi thế logistics: Doanh nghiệp Việt không có hợp đồng cước dài hạn, khó cạnh tranh giá vận tải quốc tế.

Ví dụ thực tế:

Một công ty gỗ ở Bình Định xuất đồ nội thất đi Mỹ. Họ chỉ cần đưa container ra cảng Quy Nhơn và làm thủ tục xuất khẩu. Khách hàng Mỹ sẽ thuê tàu, trả cước và theo dõi hành trình vận tải.

CIF là gì và vì sao doanh nghiệp Việt nhập CIF?

Khái niệm CIF

CIF (Cost – Insurance – Freight) – Giao hàng tại cảng đến:

• Người bán phải thuê tàu, trả cước quốc tế và mua bảo hiểm hàng hóa.
• Người mua chỉ cần nhận hàng tại cảng đến, lo thủ tục hải quan và vận chuyển nội địa.

Vì sao DN Việt chọn nhập CIF?

1. Ngại rủi ro: DN Việt không quen thuê tàu quốc tế, sợ hàng hóa gặp sự cố → chọn CIF để “an toàn”.
2. Tâm lý “mua gọn”: Giá CIF bao gồm cả cước và bảo hiểm → dễ tính toán chi phí.
3. Thiếu kinh nghiệm logistics: Không có mạng lưới forwarder quốc tế → khó tự thuê tàu với giá rẻ.

Ví dụ thực tế:

Một DN thương mại nhập thép từ Trung Quốc. Họ chốt giá CIF Hải Phòng. Nghĩa là đối tác Trung Quốc lo thuê tàu, mua bảo hiểm và đưa hàng về cảng Hải Phòng. DN Việt chỉ cần nộp thuế và lấy hàng.

FOB và CIF – So sánh chi tiết

Tại sao Việt Nam xuất FOB nhập CIF?

1. Xuất khẩu theo điều kiện FOB

• Kinh nghiệm làm hàng xuất khẩu của doanh nghiệp Việt Nam còn hạn chế, khả năng xử lý rủi ro trong quá trình vận tải quốc tế chưa cao.
• Để giảm rủi ro, hầu hết người bán thường giao hàng tại cảng và để cho nhà nhập khẩu – vốn có nhiều kinh nghiệm hơn trong logistics – chịu trách nhiệm thuê tàu, mua bảo hiểm và xử lý các tình huống phát sinh.
• Nhờ vậy, doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam cảm thấy “an toàn” hơn vì trách nhiệm gần như chấm dứt sau khi hàng đã rời khỏi lãnh thổ Việt Nam.

2. Nhập khẩu theo điều kiện CIF

• Khi mua CIF, người nhập khẩu Việt Nam tránh được tối đa rủi ro trong vận tải quốc tế vì người bán lo toàn bộ chi phí thuê tàu và bảo hiểm hàng hóa.
• Tuy nhiên, đổi lại doanh nghiệp Việt phải chấp nhận mức giá cao hơn so với mua FOB, do giá CIF đã bao gồm cước vận tải và phí bảo hiểm.
• Ngoài ra, do kinh nghiệm logistics quốc tế còn hạn chế, nhiều doanh nghiệp Việt e ngại khi phải trực tiếp thuê tàu hoặc tự mua bảo hiểm → vì thế chọn CIF để “chắc ăn” hơn.

→ Đây chính là nguyên nhân then chốt giải thích vì sao doanh nghiệp Việt Nam xuất FOB – nhập CIF. Một bên thì muốn giảm rủi ro khi xuất khẩu, một bên thì muốn “mua gọn” khi nhập khẩu. Nhưng hệ quả lâu dài là doanh nghiệp bị động, chịu chi phí cao và mất quyền kiểm soát logistics quốc tế.

Mua FOB – Bán CIF: Chiến lược để doanh nghiệp Việt lật ngược thế cờ

Thay vì tiếp tục duy trì thói quen “xuất FOB – nhập CIF”, các doanh nghiệp Việt nên cân nhắc áp dụng công thức ngược lại: nhập FOB – xuất CIF. Cách làm này mang lại nhiều lợi ích rõ rệt:

1. Chủ động trong vận tải và chứng từ

• Khi nhập FOB, doanh nghiệp Việt có toàn quyền chọn hãng tàu, chọn forwarder uy tín với giá cước tốt và lịch trình phù hợp.
• Nếu đi hàng số lượng lớn, doanh nghiệp còn được hưởng ưu đãi giảm giá từ hãng tàu.
• Chủ động thuê tàu giúp doanh nghiệp nhanh chóng nhận chứng từ vận tải (Bill of Lading), từ đó rút ngắn thời gian làm thủ tục hải quan, thanh toán và giao nhận.

2. Xuất CIF để tăng ngoại tệ và dễ vay vốn

• Khi xuất CIF, doanh nghiệp có thể chào giá cao hơn (bao gồm cả cước tàu và bảo hiểm), từ đó thu được nhiều ngoại tệ hơn.
• Đồng thời, xuất CIF giúp dễ dàng sử dụng thư tín dụng (L/C) để vay vốn ngân hàng, tăng khả năng xoay vòng vốn.
• Doanh nghiệp cũng không còn phụ thuộc vào lịch tàu của bên nhập khẩu – vốn có thể làm chậm tiến độ và gây hư hỏng cho hàng nông sản hoặc hàng có hạn sử dụng ngắn.

3. Giảm áp lực tài chính khi nhập khẩu

• Với nhập CIF, thường chỉ sau vài ngày người bán nước ngoài đã yêu cầu thanh toán. Trong khi đó, nhập FOB cho phép doanh nghiệp Việt chỉ phải thanh toán cước tàu khi hàng cập cảng.
• Nhờ vậy, doanh nghiệp không bị dồn vốn sớm, giảm áp lực vay ngân hàng và tránh phải trả thêm lãi vay cho khoản tiền ký quỹ.
• Kết quả: giá thành hàng nhập khẩu giảm xuống, tạo lợi thế cạnh tranh.

4. Gia tăng lợi ích cho nền kinh tế trong nước

• Khi doanh nghiệp Việt chủ động mua bảo hiểm và thuê tàu trong nước, không chỉ tiết kiệm chi phí mà còn tạo thêm công ăn việc làm cho cộng đồng.
• Các công ty bảo hiểm và hãng tàu trong nước tăng doanh thu, thay vì để dòng lợi nhuận chảy sang các công ty logistics nước ngoài.

Nhập FOB hay FCA – Lựa chọn thông minh hơn cho doanh nghiệp Việt

Bên cạnh nhập khẩu theo giá FOB, một lựa chọn khác mà nhiều doanh nghiệp – đặc biệt là khách hàng của Mison Trans – hiện nay đang áp dụng chính là nhập khẩu theo điều kiện FCA (Free Carrier).

Trước đây, trong video với chủ đề “Incoterms 2020: Nhóm C có thực sự phù hợp với doanh nghiệp bạn? Có nên chuyển từ CIF sang FCA?”, Mison Trans đã phân tích chi tiết và chỉ ra vì sao việc chuyển từ CIF sang FCA có thể mang lại nhiều lợi ích hơn cho doanh nghiệp. 

Ưu điểm của nhập khẩu FCA so với CIF:

• Chuyển giao trách nhiệm sớm hơn: Người bán chỉ cần giao hàng cho đơn vị vận tải do người mua chỉ định.
• Kiểm soát chi phí tốt hơn: Doanh nghiệp Việt chủ động lựa chọn hãng tàu hoặc forwarder, tránh bị đội giá như khi nhập CIF.
• Giảm thiểu rủi ro phát sinh: Vì người mua trực tiếp làm việc với đơn vị vận tải, nên hạn chế được các yếu tố bất ngờ có thể xảy ra trong hành trình.

→ Như vậy, với FCA, doanh nghiệp vừa tiết kiệm chi phí, vừa nâng cao khả năng kiểm soát vận tải quốc tế – điều mà nhiều doanh nghiệp Việt Nam đang thiếu khi “quen tay” nhập CIF.

Kết luận – “Câu thần chú” cho doanh nghiệp Việt Nam

Mục tiêu cuối cùng của mọi doanh nghiệp trong hoạt động xuất nhập khẩu vẫn là tối ưu chi phí và quy trình logistics. Qua những phân tích ở trên, bạn hãy nhớ một nguyên tắc quan trọng – cũng có thể xem như một “câu thần chú”:

“Nhập FOB – Xuất CIF”

Đây chính là chiến lược giúp doanh nghiệp Việt:

• Chủ động hơn trong vận tải quốc tế.
• Giảm chi phí không cần thiết.
• Tăng lợi nhuận và ngoại tệ thu về.
• Nâng cao uy tín trong mắt đối tác toàn cầu.

Nếu anh/chị có bất kỳ câu hỏi nào hoặc cần tư vấn chi tiết hơn về Incoterm 2020, điều kiện giao hàng quốc tế hay cách áp dụng “nhập FOB – xuất CIF” vào thực tế, hãy liên hệ ngay với Mison Trans. Đội ngũ chuyên gia với hơn 11 năm kinh nghiệm sẽ hỗ trợ nhanh chóng và đưa ra giải pháp phù hợp nhất cho doanh nghiệp của anh/chị.

Liên hệ Mison Trans ngay hôm nay để không còn lo lắng khi làm XNK hàng hóa!

—————————————-

MISON TRANS – DỊCH VỤ HẢI QUAN – VẬN CHUYỂN QUỐC TẾ

• Head Office: 200 QL13 (Cũ), Khu phố 1, Phường Hiệp Bình, TP. Hồ Chí Minh
• Văn phòng HCM: 13 Đường số 7, KDC Cityland Center Hills, Phường Hạnh Thông, TP. Hồ Chí Minh
• Chi nhánh Hà Nội: Tầng 9 Tòa Minori, Số 67A Phố Trương Định, Phường Trương Định, Quận Hai Bà Trưng, TP. Hà Nội
• Hotline: 1900 63 63 48
• Email: cs1@misontrans.com